W celu pomiaru gęstości danej cieczy lub gazu wykorzystuje się urządzenie zwane gęstościomierzem (znane także jako aerometr). Zasada jego działania opiera się na prawie Archimedesa.
Prawo Archimedesa
Treści prawa Archimedesa uczymy się w szkole i choć jest ono później często wykorzystywane na lekcjach chemii lub na studiach wyższych (na kierunkach typu chemia), to niestety większość z nas go nie pamięta.
W skrócie, prawo Archimedesa mówi, że na ciało zanurzone w płynie (cieczy lub gazie) działa pionowa, skierowana ku górze siła wyporu. Co więcej, wartość tej siły jest równa ciężarowi wypartego płynu, a siła wyporu jest przyłożona w środku ciężkości wypartego płynu. Na tej zasadzie opiera się cały pomiar gęstości próbki za pomocą areometru. Wykonując pomiar gęstości za pomocą areometru, otrzymane wyniki podstawia się następnie do odpowiedniego wzoru (wzór na obliczanie gęstości cieczy) i dopiero w ten sposób otrzymuje się gęstość badanej próbki (zobacz).
Aerometr – kalibracja
Aby aerometr służył nam jak najdłużej, a do tego dostarczał wiarygodnych wyników, należy odpowiednio go kalibrować i przechowywać. Pamiętajmy, że praktycznie każde urządzenie pomiarowe powinno być kalibrowane w temperaturze pokojowej (temperatura pomiaru w większości analiz). Co więcej, aerometr należy zawsze trzymać w pozycji pionowej, gdzie sonda zanurzona jest w roztworze wody lub odpowiedniego buforu o obojętnym pH. Jeżeli badamy próbki, zawsze najpierw należy doprowadzić je do temperatury pokojowej (około 20-22C), w innym wypadku będziemy otrzymywać zafałszowane wyniki, które w ostateczności na pewno wpłyną na dalsze analizy.